کاربرد Semantic Web در جستجوی موضوعی قرآن:
طرح مساله و هدف
هدف از اين طرح اين است كه بتوان بصورت مفهومي هم در قرآن جستجوي دلخواه را انجام داد . مثلا در حال حاضر اگر بخواهيم آياتي كه در مورد گناه مطالبي را بيان كرده را جستجو كنيم مقدور نمي باشد زيرا در قرآن الفاظ مختلفي براي بيان گناه بكار رفته است . ( اثم - ذنب - لمم و .. )
هدف ازاين طرح اين است كه در گام اول طرح توان به سوالاتي شبيه سوال فوق پاسخ داده شود .
درگام بعدی میخواهیم ارتباط بین آیات را با سوالات و عبارات منطقی به دست آوریم به عنوان مثال می خواهیم ببینیم که آیا سوره ای وجود دارد که حداقل 5 آیه از آیات آن در مورد معاد باشد ویا کشف آیاتی که هم درمورد انفاق است و هم تحصیل علم
کارهای انجام شده
نرم افزارهای طراحی شده قرآنی را از لحاظ قدرت جستجو میتوان به 3 دسته تقسیم کرد :
جستجوی ساده لفظی
درنرم افزارهاي دسته اول جستجو فقط برای پیدا کردن آیاتی مشتمل برعبارت مورد نظر صورت می گیرد .
جستجو براساس ریشه لغات (نرم افزار قرآن جامع )
در دسته دوم تمام کلمات هم ریشه با مورد جستجو کشف می شوند
جستجوی موضوعی ( نرم افزار مائده 2 )
در این نرم افزار می توان براساس موضوعات دسته بندی شده در این نرم افزار به جستجو پرداخت .
مراحل انجام کار
مشخص کردن موضوعات مندرج در قرآن کریم
دسته بندی موضوعات و مشخص کردن رابطه بین آنها
ساخت آنتولوژی موضوعات و مفاهیم قرآن ( درآوردن TBOX مفاهيم)
منتسب کردن آیات به مفاهيم ( در آوردن ABOX )
پرسش و استنتاج
مراحل انجام کار – مثال برای پرسش و استنتاج
آیاتی که در مورد یک موضوع خاص می باشد.
( معاد Verse⊓ (HasTopic
سوره های که حداقل یک آیه در مورد معاد دارند.
(( معاد Surah ⊓ (∃ HasVerse (∃ HasTopic
بررسى و تحليل ايجاد پايگاه دانش و سيستم خبره براى فقه اسلامى
An Introduction to build a knowledgebase and expert system for Islamic Law
مقدمه
فقه به عنوان يكى از مهمترين رشتههاى علوم انسانى محور تحقيقات بسيارى از محققين حوزوى و دانشگاهى مىباشد. از آنجا كه حكومت، فلسفه عملى تمامى فقه است و فقيه در سه بعد قضاوت، فتوى و ولايت مسؤوليت حساسى در استنباط حكم خدا از منابع اسلامى به عهده دارد، در سالهاى اخير تلاشهايى در جهت تسهيل دسترسى فقيه به منابع اسلامى صورت گرفته است. اين تلاشها در قالب ايجاد پايگاه دادهاى متن انجام گرفته است، و با اضافه شدن معجمهاى موضوعى و استخراج كليد واژههاى تحقيقاتى توسط خبرههاى فنون، كارآيى اين بانكهاىاطلاعاتى تا حد قابل توجهى افزايش يافته است. با كمى دقت متوجه مىشويم كه جهتگيرى اين كوششها، تنها در جهت استفاده از قابليتهاى سرعت و دقت ماشين در پردازش و ذخيره و بازيابى اطلاعات حجيم صورت گرفته است.
سؤال در اينجاست كه آيا مىتوان از مباحثی همچون سيستمهاى خبره، يادگيرى ماشين، تصميمگيرى فازى، شبيهسازى شبكههاى عصبى، پردازش زبان طبيعى،Data mining و... در خدمت به فقيه و استنباطات فقهى كمك گرفت يا نه؟
هدف
هدف طراحی یکی از سیستم های زیر است :
1) سيستم تصميمگيرنده كه همانند فقيه به استنباط احكام مىپردازد.
2) سيستم مشاور فقيه كه مبانى فقهى را مىفهمد منابع استنباط حكم را مىشناسد، و در درك و استنباط به عنوان يك مشاور در خدمت فقيه قرار مىگيرد.
منابع فقه
قرآن
بدون شك قرآن مجيد اولين منبع احكام و مقررات اسلام است. البته آيات قرآت منحصر به احكام و مقررات علمى نيست، در قرآن صدها گونه مساله طرح شده است، ولى قسمتى از آنها كه گفته شده در حدود پانصد آيه از مجموع شش هزار و ششصد و شصت آيه قرآن، يعنى در حدود يك سيزدهم به احكام اختصاص يافته است.
سنت
سنت يعنى گفتار يا كردار يا تاييد معصوم. بديهى است كه اگر در سخنان رسول اكرم يك حكمى بيان شده باشد، و يا ثابتشود كه رسول اكرم عملا وظيفهاى دينى را چگونه انجام مىداده است و يا محقق شود كه ديگران برخى وظائف دينى را در حضور ايشان به گونهاى انجام مىدادند و مورد تقرير و تاييد و امضاء عملى ايشان قرار گرفته است، يعنى ايشان عملا با سكوت خود صحه گذشتهاند، كافى است كه يك فقيه بدان استناد كند.
اجماع
اجماع يعنى اتفاق آراء علماء مسلمين در يك مساله. از نظر علماء شيعه، اجماع از آن نظر حجت است كه اگر عموم مسلمين در يك مساله وحدت نظر داشته باشند دليل بر اين است كه اين نظر را از ناحيه شارع اسلام تلقى كردهاند.
عقل
حجيت عقل از نظر شيعه به اين معنى است كه اگر در موردى عقل يك حكم قطعى داشت، آن حكم به حكم اينكه قطعى و يقينى استحجت است.
مقدمات
فقاهت و اجتهاد، تسلط بر علوم زيادى را از باب مقدمه، طلب مىنمايد:
1) ادبيات عرب: شامل صرف، نحو، لغت، معانى، بيان و بديع
2) منطق
3) تفسير قرآن
4) علم حديث (روايتشناسى)
5) علم رجال (راوىشناسى)
6) اصول فقه
مدل کردن منابع
يكى از كارهايى كه در اين زمينه بايدانجام شود مكانيزه كردن تعيين قطعيت وعدم قطعيت احاديث مىباشد. به عبارتديگر بايد به دنبال راهى بود تا به وسيله آنبتوان معتبر بودن حديث را بهسرعت و بهدقت تعيين كرد و درجهبندى نمود. حصول اين مرتبه نيازمند فعاليتهاى گستردهو بهكارگيرى دانش و ابزار هوشمندبسيارى مىباشد. البته پيش از انجام هراقدامى در اين زمينه نخستبايد از امكانعملى چنين ايدهاى اطمينان حاصل نمود وبراى اين منظور نخست لازم است تا پاسخسؤالات زير را به دست داد:
مدل دانش و هدف آيات قرآنچيست و چگونه مىتوان از آن به عنوانيك مرجع جامع و كامل استفاده بيشترىنمود؟
رابطه احاديثبا قرآن چگونهبرقرار مىگردد و شان نزول قرآن و ذكراحاديث چه رابطهاى دارند؟
عقل چيست و چگونه مىتوان بهعنوان ابزار قوىتر در تحقق اهداف موردنظر از آن استفاده نمود؟
اتوماسيون چگونه مىتواند در هريك از موارد فوق صورت گيرد؟
تكنيكها و ابزار مورد نياز جهتپيادهسازى اتوماسيون استنباط كدامند؟
آيا يك سيستم مجتمع و هماهنگمىتواند براى تحقق امور طراحى گردد؟چگونه؟
آيا مىتوان شاخصهايى براىقضاوت، تفسير و انتخاب درست تعريفكرد؟
آيا دسترسى به دانشها و روشهاىمورد نياز امكانپذير است و آيا خود مورداعتماد هستند؟
اين سؤالات و بسيارى از سؤالاتديگر براى رسيدن به هدف مطلوب بايدپاسخ داده شود تا بر اساس پاسخ آنها اولاامكان دستيابى به هدف مزبور را بررسىنمود و سپس بتوان به سمت آن و طراحىمدل مناسب براى اين منظور حركت كرد.
|