morteza cheraghalizadeh

ISI چيست؟
موسسه اطلاعات علمي ( Institute for Scientific Information ) بانك اطلاعاتISI مركزي براي فهرست نمودن و پوشش دادن جامع مهمترين مجلات علمي منتشره در دنيا به منظور تبادل اطلاعات ميان پژوهشگران مختلف مي باشد. شمار مجلات ISI ثابت نيست. يك مجله ممكن است در يك زمان? از مجلات ISI محسوب شود? اما به دليل كاهش بار علمي? بعدا از ليست مجلات ISI كنار گذاشته شود. در حال حاضر بيش از ????? مجله? در ليست ISI قرار دارند. هر ساله ???? مجله جديد مورد ارزيابي قرار مي گيرد و حدود ده درصد آنها به ليست ISI اضافه مي شوند.
هر مجله علمي قبل از انتخاب شدن و فهرست شدن در ISIيكسري مراحل ارزيابي را پشت سر مي گذارد. ازجمله عوامل مورد ارزيابي و رعايت استانداردهاي بانك اطلاعاتي ISI ، كميته علمي منتخب مجله، تنوع بين المللي مقالات چاپ شده در آن، نشر به موقع مجله و جايگاه نشرآن مي باشد. لازم به ذكر است كه هيچ يك از اين عوامل به تنهايي مورد بررسي و ارزيابي قرار نمي گيرد بلكه با بررسي مجموع عوامل يك امتياز كلي داده خواهد شد. از جمله مواردي كه در ارزيابي مجله مورد توجه قرار دارد اين است كه عنوان مقالات، چكيده و كلمات كليدي بايد به زبان انگليسي باشد همچنين توصيه مي شود كه منابع نيز به زبان انگليسي نوشته شوند. اگر چه اطلاعات علمي مهم به تمامي زبانها به چاپ مي رسد اما موارد ذكر شده بايد به زبان انگليسي باشد تا تحت داوري و ارزيابي ISI قرار گيرد زيرا ارزيابي كنندگان مجلات علمي در ISIنمي توانند عناوين و منابع بكاررفته در مقالات را به زبان انگليسي ترجمه كنند. داوري علمي و تخصصي مقالات چاپ شده در مجله توسط داوران نام آشناي علمي از جمله عمده ترين موارد مورد توجه ارزيابي كنندگان مي باشد كه گوياي اعتبار و غناي علمي مجله است.

ارجاع به خود يا self citation چيست؟
اگر منابع ذكر شده در مقاله? پژوهش نويسندگان خود مقاله باشد? اين كار از ارزش مقاله مي كاهد زيرا جنبه بين المللي بودن آن را ضعيف مي كند. درجه ارجاع به خود مجلات ISI معمولا كمتر از ??? است.

ضريب تاثير يا درجه تاثير يا Impact factor چيست؟
اين عامل همه ساله توسط ISI برمبناي ارجاعات به هر يك از مجلات علمي آن محاسبه مي شود و نتيجه در گزارشات ارجاع مجله يا Journal Citation Reports يا به اختصار JCR ? منتشر مي شود. اين ضريب? نه براي مقاله يا نويسنده? بلكه براي مجله محاسبه مي شود. محاسبه برمبناي يك دوره سه ساله صورت مي گيرد. فرضا اگر در سال ?? جمعا ?? ارجاع به يك مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال ?? تعداد ?? مقاله و در سال ?? تعداد ?? مقاله چاپ شده باشد? ضريب ارجاع آن مجله? از تقسيم ?? بر ?? به دست مي آيد كه ?/? است. يعني به طور متوسط? هر مقاله آن نشريه ?/? مرتبه مورد استناد مقالات ديگر قرار گرفته است.

ISI بودن يك مجله را چگونه تعيين كنيم؟
بهترين راه? مراجعه به سايت هايي نظير تامسون است. زيرا همچنان كه گفته شد? هم تعداد مجلات زياد است و هم ISI محسوب شدن يك مجله ممكن است هميشگي نباشد.هر نشريه با هر امتياز علمي در كشور چاپ شود اگر ضريب تأثيرش صفر باشد، در اين پايگاه قرار نمي گيرد. متأسفانه، در حال حاضر تمامي نشريات ايراني داراي ضريب تأثير صفر بوده و جايي در اين پايگاه ندارند.

ISC چيست؟
ISC يا همان پايگاه استنادي علوم جديد و تكنولوژي كه همانند ISI داراي مقالات دانشمندان است كه خوشبختانه در ايران نيز چنين پايگاهي تاسيس شده است وهم اكنون به فعاليت مي پردازد.

معيار اصلي ورود مجلات به نمايه هاي سه گانه ISI چيست؟
بر اساس قانون تجمع گارفيلد متون هسته براي تمامي رشته هاي علمي بيش از 1000 مجله نيست. همچنين مطالعه اي از سوي گارفيلد بر روي پايگاه اطلاعاتي اِس.سي.آي (Science Citation Index) نشان داده است كه 75% ارجاعات در كمتر از 1000 عنوان مجله شناسايي شدند.
حال اگر لازم نباشد كه يك نمايه استنادي چند رشته اي جامع بيشتر از چندهزار مجله را پوشش دهد، اين مجلات را چگونه بايد برگزيد؟

هر چند برخي شائبه تاثير پذيري اين امر از سياست و ... را مطرح مي كنند ولي نظر ISI Thomson چيز ديگري است. يعني هزينه- كارآيي. گارفيلد خود مي گويد: چون مساله پوشش، وجهي عملا اقتصادي دارد، معيار براي آنچه انتخاب مي شود، هزينه-كارايي است. هدف هزينه – كارآمدي يك نمايه به حداقل رسانيدن هزينه در ازاي شناسايي يك مدرك مفيد و به حداكثر رسانيدن احتمال دستيابي به يك مدرك مفيد منتشره است. يك نمايه هزينه- كارآمد بايد پوشش دهي خود را تا حد امكان محدود به آن مداركي نمايد كه ممكن است افراد مفيدشان بدانند. به زبان ساده ISI Thomson مجلاتي را نمايه مي كند كه احتمال استناد به آنها بيشتر باشد.ولي چه شاخصي مي تواند صلاحيت ورود ديگر مجلات به جمع مجلات منبع ISI Thomson را تاييد كند. جواب بسيار ساده است: فراواني استناد به مجلات در منابعي كه پيشتر در اين نمايه وارد شده اند.اگر دانشگاهها مي خواهند مجلات خود را در نمايه هاي سه گانه ISI Thomson وارد كنند، علاوه بر رعايت ضوابط عمومي مانند وضعيت نشر، كيفيت مقالات، تركيب سردبيري و تحريريه و ... بايد در جستجوي راهكارهايي باشند كه به مجلات آنها از سوي مجلات منبع ISI Thomson، استناد شود. شايد يكي از راهها تشويق محققان دانشگاه در استناد به مدارك مجلات داخلي، در مقالات ارسالي به مجلات تحت پوشش نمايه هاي سه گانه ISI Thomson باشد.

پيوستن پايگاه استنادي علوم ايران به ISI :
رئيس كتابخانه منطقه اي علوم و تكنولوژي گفت: پيوستن ISC به ISI با هدف افزايش سهم توليدات علمي ايران در جهان در نشستي با حضور مسئولين ISI در كتابخانه منطقه اي بررسي شد.با توجه به اينكه تمامي خصيصه هاي ISI در ISC نيز وجود دارد، كتابخانه منطقه اي علوم و تكنولوژي شيراز كه متولي ايجاد ISC ( پايگاه استنادي علوم و تكنولوژي ) در كشور است، براي درج شدن مجلات بيشتري به زبان فارسي در ISI و ايجاد ارتباط بيشترISC با ISI تلاش مي كند .
با برقراري پيوند علمي ميان ISI و ISC شناسايي علم به زبان فارسي در سطح بين المللي بيشترمي شود و سهم ايران از توليدات علمي دنيا بيشتر خواهد شد . هم اكنون بيش از 6 هزار مقاله توسط مجلات معتبر در ISC توليد مي شود اما انعكاس اين توليدات علمي در سطح بين المللي كم است كه با درج تعدادي از مجلات در ISI بازتاب علمي ايران در جهان بيشتر مي شود .

وي با بيان اينكه هم اكنون 25 مجله ايراني توسط ISI شناسايي شده و نمايه مي شود، افزود: در حال حاضر تلاش مي شود اين تعداد به 500 مجله افزايش يابد . مسئول راه اندازي ISC در ايران با بيان اينكه ايران چهارمين كشور داراي مطالعات استنادي علوم بر پايه ISI است، گفت: كشورهاي ژاپن و چين نيز توانسته اند مجلات خود را به همين روش در ISI درج كنند .

گفتني است كتابخانه منطقه اي علوم و تكنولوژي شيراز چندي پيش مأمور راه اندازي پايگاه استنادي علوم ايران و جهان اسلام شد و اين مركز هم كانون در تلاش براي سنجش توليدات علمي در كشورهاي اسلامي، رتبه بندي نشريات كشورهاي اسلامي، توليد نمايه استنادي علوم كشورهاي اسلامي به منظور توسعه ISC در ميان تمامي كشورهاي اسلامي و پيوند دادن ISC به IS I است .

درد سرهاي علم وارداتي

دكتر محمد قدسي استاد دانشكده مهندسي كامپيوتر دانشگاه صنعتي شريف است. وي كه در سال ???? از دانشياري به مرتبه استادي ارتقا يافت هم اكنون رئيس گروه نرم افزار اين دانشكده است. در ميان مباحثاتي كه اين روز ها درباره خوب و بد قوانين ارتقاي استادان درگرفته است به سراغ ايشان رفتيم. دكتر قدسي نظرات قابل توجهي در اين باره دارند كه در ادامه تقديم مي كنيم.

جناب آقاي دكتر قدسي، با تشكر از اين كه وقت خود را در اختيار ما گذاشتيد. در نخستين پرسش خود مي خواهيم اصل مطلب را از شما جويا شويم.ISI چيست؟ خوب است يا خوب نيست؟
ISI مؤسسه اي خصوصي است كه نشريات و مقالات را فهرست مي كند. اين تنها مؤسسه در جهان نيست كه به فهرست كردن مقالات مشغول است. گروه هاي ديگري هم هستند اما ISI معتبرتر از بقيه است. اين گروه ها مقالات را فهرست كرده و آمارهايي مانند تعداد ارجاعات، ضريب تأثير مقالات و ديگر آمارهاي مربوط به آن را در اختيار اعضا و مشتركان مركز خود گذاشته و درآمد كسب مي كنند.

در مراكز علمي ايرانISI خيلي مشهور است اما در ديگر دانشگاه هاي معتبر دنياISI چندان معروف نيست. زيرا ارتقاي علمي در آن دانشگاه ها اساساً ربطي بهISI ندارد. در دانشگاه هاي خوب دنيا روش ارتقاي استادان تقريباً مشابه حوزه هاي علميه است. در اين دانشگاه ها، مقالات، نوشته ها، تحقيقات و كارهاي علمي فرد را براي چند استاد درجه يك در آن رشته بخصوص مي فرستند و در صورت تأييد آنها فرد ارتقاي علمي پيدا مي كند. ما متأسفانه اعتماد به نفس كافي نداريم و داوري درباره خود را به مدد معيار ها و ارزيابي هاي خارجي انجام مي دهيم.
اما مجلات ISI، مجلات خوبي هستند. چرا نبايد به ارزيابي آنها اتكا كنيم؟

ISI مجلات بسيار خوبي را فهرست كرده اما مجلات ضعيف زيادي هم در آن وجود دارد. مقررات فعلي، دانشجوي دكترا را مجبور مي كند تا در يك مجله فهرست شده درISI مقاله داشته باشد و به ضعف و قوت مجله چندان كاري ندارد.
? داستان چاپ شدن مقاله اي بي محتوا كه به وسيله يك نرم افزار توليد شده بود و دانشجويان دانشكده كامپيوتر دانشگاه شريف آن را در يك نشريه ISI به چاپ رسانده بودند چه بود؟
مقاله اي با يك نرم افزار معروف به صورت خودكار تهيه و توسط چند دانشجوي دكتراي رياضي شريف براي يك مجله ISI كه به وسيله ناشر معتبر Elsevierمنتشر مي شود، فرستاده شد. با خواندن حتي خلاصه اين مقاله به راحتي به هجو بودن آن مي شد پي برد. اين كار را به اين دليل انجام دادند تا نشان دهند برخي از اين نشريات خيلي ضعيف هستند. مسئولان مجله مقاله را پس از دو هفته بدون ايرادي پذيرفتند و در نوبت چاپ قرار دادند. چند ماه در نوبت چاپ بود تا اخيراً پس از افشاي اين مطلب آن را برداشتند. افرادي هستند كه در مدت ? سال بيش از ?? مقاله فقط در اين نشريه چاپ كرده اند. هجوم زيادي از سوي برخي در ايران براي چاپ در آن ديده مي شد. ناشر اين نشريه معروف است ولي اعتبار يك نشريه را سردبير و كميته علمي آن تعيين مي كند. خوشبختانه كار اين دانشجويان خيلي تأثير گذار بود.
? ولي در هر حال چاپ مقاله در نشريات ISI تا حدي كيفيت علمي مقالات را كنترل مي كند؟!
هر چند كه ISI موجب نوعي نظارت حداقلي بر كيفيت علمي مقالات شده است، اما اين به هيچ وجه كافي نيست. شناسايي مجلات نامعتبر در ميان نشريات ISI بسيار ضروري است. اما در حال حاضر اين كار انجام نمي شود. آئين نامه ها و مقررات فعلي توليد انبوه و افزايش كمي مقالات را تشويق مي كند وبه كيفيت كاري ندارد.
? گاهي اوقات چيزهايي در باره جايگزيني معيارهاي داخلي به جاي ISI مي شنويم. آيا با اين جايگزيني نمي شود اين گونه مشكلات ISI را برطرف كرد؟
آنچه درباره معيار داخلي مي گويند به گمان من نقاط ضعف به مراتب بيشتري از ISI دارد و برداشت خيلي ها اين است برخي كه نمي توانند در مقالات معتبر خارجي مقاله هاي خود را به چاپ برسانند به دنبال يك راه فرار هستند و آن هم معيار داخلي جايگزين ISI است. البته قبول دارم كه در برخي زمينه هاي علوم انساني مجلات معتبر خارجي وجود ندارد. اما ما مي توانيم اين مجلات را ايجاد و آنها را پس از مدتي در ISI به ثبت برسانيم. به نظر من اين جايگزيني آشفتگي ارتقاي استادان را شديدتر مي كند.

? آيا در ايران مجله اي كه در ISIفهرست شود وجود دارد؟
قبلاً تعداد كمي بود كه يكي از آنها مجله «علوم و فناوري» دانشگاه شيراز است كه از سال هاي پيش در اين فهرست قرار گرفته است.
ولي ظاهراً در حال حاضر بيش از ?? مجله از ايران به صورت ISI ثبت شده است و اين جاي خوشحالي دارد. البته مجلات داخلي معتبر ديگري هم در ايران چاپ مي شود كه به دلايلي هنور نتوانسته اند در اين فهرست قرار بگيرند. قاعدتاً اگر يك مجله شرايط اين مؤسسه را داشته باشد، پس از مدتي توسط آن فهرست مي شود. بنابراين به جاي ايجاد يك ISI ديگر بهتر است سعي كنيم مجلات خود را با كيفيت تر كنيم تا بتوانيم آنها را در اين جا ثبت كنيم .
? آيا خود ISI هيچ برآورد كيفيتي از مقالات فهرست شده اش انجام نمي دهد؟
البته. در سايت Web of Knowledge اين مؤسسه اطلاعات خيلي خوبي از مجلات و مقالات و حتي مؤلفان تهيه مي شود (مانند ضريب تأثير، درصد ارجاعات و . . .) كه از آنها مي توان به كيفيت يك مجله يا مقاله پي برد. اخيراً هم ضريبي به نام hindex به عنوان شاخصي براي توان علمي مؤلفان محاسبه مي شود. البته اين شاخص هنوز عمومي نشده و بحث هاي زيادي در مورد آن در جريان است. اين شاخص براي بيشتر محققان ايراني خيلي پائين است و اين يعني اين كه ما در مواجهه با مقاله نويسي علمي، كيفيت را فداي كميت كرده ايم.
?چگونه كميت به كيفيت ترجيح داده ميشود؟
دانشجوي دكترا مجبور است در زمان كمي كه در اختيار دارد، مقاله ISI چاپ كند و اين شرط فارغ التحصيلي او در مقطع دكترا است. نتيجه طبيعي اين است كه در ميان نشريات ISI، نشريات ضعيف و سهل گير مورد توجه بيشتري واقع شود تا بتوان مقاله نه چندان قوي را در آن منتشر ساخت. اين نكته قابل توجه است كه در برخي رشته ها مانند رشته كامپيوتر اصولاً كنفرانس هاي معتبر جايگاه مهم تري از مجلات دارند. و البته مقالا تي كه در اين كنفرانس ها چاپ مي شوند قطعاً پس از مدتي در يك مجله خوب هم قابل چاپ است. بسياري از استادان خوب دانشگاه هاي خارج از كشور درچنين رشته هايي اصلاً تأكيد چنداني بر مقاله نويسي دانشجويان در مجلات ندارند، بلكه به جاي مجلات به كنفرانس هاي معتبر اهميت مي دهند كه هم سريعتر مي توان در آن چاپ كرد و هم به عنوان مرز دانش توسط محققان ديگر در آن زمينه خوانده مي شود.

? در خلال مباحثاتي كه درباره ISI درگرفته است، يكي از استادان گفته بود برخي با دادن پول مقاله هاي خود را در مجلات چاپ مي كنند. آيا اين موضوع صحت دارد؟
بله. مثلاً WSEAS ارگاني است كه ظاهراً در قبرس قرار دارد و سالانه تعداد زيادي كنفرانس برگزار مي كند و تقريباً به طور خودكار مقالات ارائه شده در كنفرانس ها را درچيزي به نام ژورنال هم چاپ مي كند. البته براي هر مقاله حدود ??? دلار هم مي گيرد! من خودم مقاله غلطي براي اين ارگان عمداً فرستادم كه پذيرفته شد ولي چون پول نداديم چاپ نشد! اين يك مجله پولي است و البته الان ديگر در دانشگاه هاي داخل هم اعتباري ندارد. ولي قبل ازمعلوم شدن وضع آن در داخل بسياري در آن مقاله نوشتند و شايد ارتقا هم پيدا كرده باشند. از اين گونه مجلات كم نيستند. تشخيص آنها نياز به دقت نظر دارد. توجه نكردن به اين امر اثرات منفي زيادي روي استادان و دانشجويان دكترا گذاشته است.
? وجه ديگر انتقادي كه به معيار قرارگرفتن ISI براي ارتقاي استادان مي شود اين است كه اين رويكرد فاصله دانشگاه و مسائل جامعه را زياد مي كند، يعني با اين رويكرد دانشگاه مسائلي را براي پژوهش بر مي گزيند كه مورد توجه مجلات ISI است و نه مسائل واقعي جامعه خود را. مثلاً در رشته هاي فني چنين رويكردي موجب افزايش شكاف دانشگاه و صنعت مي شود. نظر شما دراين باره چيست؟
پژوهش طيفي وسيع و امري جهاني است. ما بايد مقالاتي در سطح جهان داشته باشيم و آن مقالات يقيناً به كار داخل نمي آيد. ولي بايد پژوهش هايي هم باشد كه به مشكلات داخل بپردازد. بزرگ ترين شركت هاي صنعتي در ايران D & R بسيار ضعيفي دارند و اين موجب مي شود كه نتوان براي آنها كار دانشگاهي كرد. پژوهشگراني كه مقالات جهاني مي نويسند به احتمال زياد مي توانند براي مشكلات داخلي هم چاره انديشي كنند. گرفتاري عمده ما اين است كه سطح پژوهشي موردنياز داخل بسيار ضعيف است و حمايت مالي كافي هم نمي شود، در نتيجه دانشمند ما خود را وقف آن نمي كند، بلكه ترجيح مي دهد به سمت كارهاي جهاني برود.
سياستگذاري در پژوهش هم اشكال جدي دارد و انتظارات كوتاه مدت است. مثلاً مراكز اقتصادي مي خواهند اگر هزار تومان براي پژوهش سرمايه مي گذارند، همان را هم برداشت كنند. در صورتي كه پژوهش آثار بلندمدت دارد و ممكن است در كوتاه مدت با سرمايه گذاري هزار تومان، فقط ?? تومان بازده داشته باشد. اما اگر در اين كار ممارست داشته باشيم به نتيجه مي رسيم. ما نبايد جلوي پژوهش هاي بين المللي را بگيريم زيرا رجوع دانشمند به سپهر جهاني علم امري طبيعي است، بلكه بايد ساز و كار ها را به نحوي تغيير داد كه پژوهش درمسائل داخلي وسعت پيدا كند. رويكرد مثبتي براي سرمايه گذاري در بخش پژوهش به چشم نمي خورد و بودجه پژوهشي فعلي از آنچه در برنامه ? ساله هم آمده كمتر است.
در شوروي سابق ارتش سفارش دهنده اصلي پژوهش بود و در آمريكا هم ارتش و بازار سفارش دهندگان اصلي پژوهش هستند و آنها را در راستاي مسائلشان جهت مي دهند. اما پژوهش هاي ما در ايران عمدتاً معطوف به مسائلي است كه از بيرون مي آيد.
به طور قطع. بخش زيادي از علومي كه ما در دانشگاه ها تدريس مي كنيم وارداتي است و فاصله علمي باموطن آنها خيلي زياد است و طبيعتاً مسائل آن هم از آنجا مي آيد و نه از داخل. ساز و كار ارتباط پژوهش با صنعت در چنان كشورهايي به كلي متفاوت است. دانشكده ها در آن كشور ها با حمايت صنعت به وجود مي آيند و يا از بين مي روند.

اينجا فاصله نهاد علم و نهادهاي صنعتي خيلي زياد است. اما اين نبايد منجر به جلوگيري از پژوهش هاي مراكز پژوهشي بشودكه مسائلشان عمدتاً داخلي نيست. ما توان تحقيق روي مسائل داخلي را قطعاً داريم اما سياست هاي پژوهشي بايد به تدريج اين توان را هدايت كند. بايد فرد بتواند هم روي مسائل داخلي و هم بين المللي كار كند. افرادي در همين دانشگاه ما هستندكه به خوبي از پس هر دو برآمده اند و در هر دو مورد كاملاً موفق اند.

استانداردهاي لازم براي مقاله نويسي در ISI:

گارگاه مقاله‌نويسي مركز تحقيق و توسعه علوم انساني (سمت) كارگاه مقاله‌نويسي با هدف عرضه معيارهاي آكادميك نگارش مقاله پژوهشي بر اساس استانداردهاي مؤسسه ISI برگزار شد.
مهم‌ترين بخشهاي كارگاه عبارت بودند از:

چرا يك مقاله پژوهشي مي‌نويسم؛
يك مقاله پژوهشي چيست؟
انتخاب موضوع
جستجوي منابع
يادداشت برداري
روند نگارش
طرح و پيش‌نويس
ساختار مقاله
الگوي بخشهاي مختلف مقاله
ويژگيهاي بخشهاي مختلف مقاله
شيوه‌هاي ارجاع دهنده
ذكرمنابع
ميزگرد نقش ISI در رشد علمي ايران:

عصر روز جمعه 16 آذر ماه 1386ميزگردي در كتابخانه ملي ايران برگزار شد تحت عنوان «ارتباط پيشرفت علمي جامعه و نمايه سازي بين المللي مقالات» . مباحث عمدتا حول و حوش ISI و ISC دور مي زد .

گزارشي از اين ميزگرد:
فقط 2 درصد مقالات علمي چاپ شده توسط محققان ايراني در ISI (مكانيسم نمايه سازي مقالات علمي در سطح بين المللي)، در داخل كشور قابل استفاده است.دكتر محمد يلپاني، استاد رشته شيمي، در همايش و ميزگرد «ارتباط پيشرفت علمي جامعه و نمايه سازي بين المللي مقالات» كه با حضور معاون پژوهشي وزير علوم و جمعي از متخصصان رشته هاي مختلف شيمي، مهندسي، كتابداري، علوم اجتماعي و فني از دانشگاه هاي مختلف ايران و مسئولان پژوهشگاه اسناد و اطلاعات علمي ايران در محل كتابخانه ملي ايران برگزار شد، ضمن اعلام اين مطلب كه مورد تاييد حاضران نيز قرار گرفت، خاطرنشان كرد: بايد ديد كه آيا مقالات علمي ما در داخل كشور نيز قادر به حل مشكلات مي باشد يا خير. اين در حالي است كه طبق آمارهاي موجود تنها 2 درصد مقالات ISI ايران در داخل كشور قابل استفاده است.دكتر منصور كبكانيان، معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در اين گردهمايي 6 ساعته اظهار داشت: با موضوع سيستم هاي نمايه سازي بين المللي و از جمله ISI، برخوردهاي رسانه اي صورت گرفته، در حالي كه موضوع مذكور بسيار حساس و مهم است و نمي توان به سادگي از آن گذر كرد. 2 سال پيش هم گردهمايي در اين زمينه در دانشگاه تهران برگزار كرديم. همچنين در جلسات شوراي عالي انقلاب فرهنگي هم بحث تندي در اين باره مطرح شد.شورا حتي درباره رتبه بندي دانشگاه هاي جهان و دلايل قرار نگرفتن دانشگاه هاي ايران در فهرست 500 دانشگاه برتر جهان انتقادهايي به ما وارد كرد، حتي رهبر معظم انقلاب طي مكتوبي در قالب 13 تا 14 سوال دقيق از ما پرسيده اند كه چرا چنين شده است، حتي شاخص ها را پرسيده اند و اين سوال كه آيا برخورد سياسي شده است يا نه لذا مي بينيد موضوع از حساسيت بالايي برخوردار است.در همين راستا نتايج رتبه بندي دانشگاه هاي جهان اسلام تا پايان بهمن ماه سال جاري منتشر مي شود. دكتر كبكانيان گفت: من علاقه اي به رتبه بندي دانشگاه ها در داخل كشور ندارم، چون ابزارش را نداريم و نظر غير كارشناسانه دردي را دوا نمي كند. اما وقتي قضيه در سطح جهاني مطرح مي شود فرق مي كند براين اساس كشورهاي اسلامي نيز نسبت به قرار نداشتن نام دانشگاه هاي جهان اسلام در فهرست جهاني گله مند هستند، بانك اسلامي در جده قول داده است به 20 دانشگاه برتر جهان اسلام بودجه خوبي براي رقابت بين المللي اختصاص دهد.معاون پژوهشي وزارت علوم اضافه كرد: وقتي به مسئله ورود پيدا كرديم، دريافتيم كه در خيلي از شاخص ها عقب هستيم. به عنوان مثال در رتبه بندي شانگهاي، 90 درصد شاخص ها همان شاخص هاي ISI است، به همين دليل در 2 همايش كه با شركت نمايندگان 57 كشور اسلامي برگزار شد، درصدد برآمديم تا شاخص هاي جديدي مانند «معيارهاي آموزشي و تاثير دانشگاه ها بر صنعت» را در رتبه بندي ها وارد كنيم، ولي 75 درصد ملاك هاي ارزيابي دانشگاه هاي جهان اسلام همان ملاك هاي بين المللي است.وي از مسئولان ميزگرد به طور اكيد خواست تا به صورت شفاف به موضوع ISI و مسائل مرتبط با آن بپردازند و راهكار عملي ارائه دهند، چرا كه روساي قواي سه گانه نيز در جلسات شوراي عالي انقلاب فرهنگي در اين مورد از وي سوال مي كنند و او نمي خواهد نظر فردي خود را اعلام كند.دكتر كبكانيان اضافه كرد: مجله ها و نشريات علمي- پژوهشي در ايران طي سال هاي اخير از رشد كمي و كيفي خوبي برخوردار بوده است، حتي در حوزه علميه قم نيز تحرك مثبتي در اين زمينه صورت گرفته است كه بايد از اين فرصت ها براي توليد دانش استفاده شود.در ادامه، اعضاي ميزگرد كه شامل متخصصان مختلف بودند، به اظهارنظر و تبادل نظر پرداختند.از جمله اعضاي ميزگرد مي توان به دكتر فاطمي، مدير كل پشتيباني و خدمات پژوهشي وزارت علوم، دكتر محمد علي زلفي گل عضو هيئت علمي دانشگاه بوعلي سينا، دكتر حسين غريبي از پژوهشگاه اطلاعات و مدارك علمي ايران و دكتر عبدالرضا نوروزي چاكلي مدير گروه علم سنجي مركز تحقيقات سياست علمي كشور اشاره كرد.

محتواي مقاله هاي ارائه شده در ارتباط با نيازهاي جامعه نيست
دكتر يلپاني، استاد رشته شيمي، با اشاره به اين كه متاسفانه محتواي مقاله هاي ارائه شده ايرانيان و انديكس شده در ISI، در ارتباط با نيازهاي جامعه نيست، گفت: «اخلاق علمي در چاپ مقاله ها رعايت نمي شود. گاهي اسم مقاله عوض و دوباره در جاي ديگري چاپ مي شود. هيچ يك از مقاله هاي توليد شده قابليت تبديل به صنعت را ندارد، مثلا بيشتر مقاله هاي شيمي ايران، نه در ايران و نه در خارج، استفاده صنعتي ندارد. ما در واقع فقط در آمار و عدد و رقم رشد كرده ايم.»

براي توليد ثروت از دانش راهكاري نداريم
دكتر زلفي گل، عضو هيئت علمي دانشگاه بوعلي سينا در ادامه اين گردهمايي تاكيد كرد: «براي توليد ثروت از دانش هيچ راهكاري نداريم، توليد مقاله فقط يكي از شاخص هاي توسعه است، دانشگاه ها علاوه بر آموزش و پژوهش، بايد مشكل گشاي جامعه هم باشند بدون بودجه پژوهشي مناسب، مقاله توليد نمي شود. چرا اكثر پايان نامه هاي ما به چاپ مقاله يا كتاب منجر نمي شود در زمينه آموزش استاندارد داريم، اما در زمينه پژوهش خير. ايجاد پايگاه هاي اطلاعات علمي ضرورتي انكارناپذير است، هزار ميليارد تومان صرف بودجه پژوهش در يك سال مي شود، اما مقاله هاي توليدي به نحو صحيح نمايه سازي نمي شود، ISI يك شاخص است نبايد آن را انكار كنيم. بايد به فكر حل مشكلاتمان باشيم تا كار تكراري انجام ندهيم. توليد علم وابسته به تحصيلات تكميلي است 18 سال تا تحقق سند چشم انداز وقت داريم، ما مي توانيم در منطقه اول شويم.»

براي توليد علم بايد پايه زبان انگليسي تقويت شود
دكتر غريبي، از پژوهشگاه اطلاعات و مدارك علمي ايران با اشاره به اين نكته مهم كه 90 درصد مقاله هاي علمي ISI به زبان انگليسي است، تاكيد كرد: «پس بايد براي توليد علم، به تقويت پايه زبان انگليسي در دانشگاه ها و نظام آموزشي بپردازيم. براي ارتقاي ارتباطات علمي، بايد سيستم «به اشتراك گذاري منابع» را راه اندازي كنيم. در واقع دانش و مهارت انساني، سياست هاي پژوهش و پشتيباني از پژوهش 3 ركن اصلي پيشرفت علمي است».

براي رشد علمي بايد زمينه همكاري بين المللي را فراهم كرد
دكتر عصاره، از دانشگاه شهيد چمران اهواز معتقد است:«براي رشد علمي، بايد زمينه همكاري انديشمندان ايراني را با ديگر متفكران رشته هاي مرتبط در خارج از كشور فراهم كرد چرا كه يكي از ملاك هاي ISI، همكاري بين المللي در تاليف و تدوين مقاله هاي علمي است. همچنين آثار نويسندگان مختلفي كه در مقالات علمي مورد استناد قرار گرفته است شاخص مهمي در ISI محسوب مي شود، هر قدر استناد مقاله هاي علمي به مجله هاي علمي بيشتر باشد، اعتبار يا ضريب تاثير آن مجله ها بيشتر خواهد بود در حالي كه بررسي نشان مي دهد، بيشتر منابع و مآخذ مقاله هاي علمي توليد شده در ايران، كتاب ها و مقاله هاي داخلي است».

ملاك هاي علم سنجي
به گفته دكتر نوروزي، مدير گروه علم سنجي مركز تحقيقات سياست هاي علمي كشور، به مولفه هاي اطلاعاتي رشد و توسعه علم، علم سنجي گفته مي شود كه شامل اين موارد است: تعداد مقاله ها، پروانه هاي ثبت اختراع، نشريات علمي، قوانين مربوط به مرور زمان، انتشارات علمي، ساختار جريان گردش مدارك علمي و فرآيندهاي استنادي.به تازگي فاكتور جديدي به نام «پرستيژ فاكتور» جايگزين «فاكتور تاثير» شده است. درباره مجله هاي «دسترسي آزاد» بايد گفت هر مقاله بين 500 تا 1000 يورو براي ناشر هزينه دارد و بين 3 تا 5 هزار دلار از آن سود مي برد بنابراين اگر قرار باشد «دسترسي آزاد و رايگان» به آن مقاله ها ايجاد شود، اين پرسش ايجاد مي شود كه هزينه ناشر از كجا بايد تامين شود. يكي از راهكارها، اخذ هزينه از خود نويسنده است كه از او مطالبه 15 هزار يورو براي هر مقاله مي كنند، اما راه ديگري هم وجود دارد و آن انتشار 500 كلمه از مقاله به صورت رايگان است.در ادامه گردهمايي دكتر غريبي در نقد عملكرد ISC، پايگاه نمايه سازي مقاله هاي جهان اسلام گفت:« من با ISC مخالفم، جهان اسلام زبان هاي متفاوتي دارد، مالايي، عربي، فارسي، روسي و انگليسي، چرا مقاله بايد به زبان انگليسي نمايه شود، در حالي كه حتي در خود ISI هم زبان فارسي قابليت ايندكس شدن دارد.»در همين رابطه دكتر حري، استاد رشته كتابداري و علوم اطلاع رساني، اظهار داشت:« اگر چكيده مقاله هاي نشريات علمي به انگليسي تبديل نشود و انتشار عمومي نيابد، قابل استناد و رديابي نيست. در اين صورت، مقالات ژورنال هاي علمي به مطالب روزنامه رسمي تبديل مي شود كه فقط براي درج در پرونده پرسنلي استادان در بايگاني دانشگاه ها به درد مي خورد»

اظهارات برخي از شركت كنندگان در همايش
-«وب سايت نشريات علمي ايران داراي آرشيو قوي نيست».
-«اسامي ژورنال هاي فارسي مشكل دارد مثلا در دانشگاه تهران «journal of scienc» داريم كه با مجلات مشابه خارجي همنام است».
- چين، بهترين آثار فيزيك دانان خود را انتخاب و بعد از ترجمه در مجله ديگري به نام «فيزيك در چين» منتشر مي كند، مي توان اين تجربه را در ايران نيز استفاده كرد.
- «مقاله هاي همين «journal of science» دانشگاه تهران در كدام ژورنال يا پايگاه استنادي ايران، مورد استناد قرار گرفته است»
- «مسئله ميلادي كردن تاريخ ما هم يك مشكل است كه بايد در تبديل مقاله هاي علمي به زبان انگليسي به آن توجه شود.»
- «از 1500 نشريه منتشر شده در ايران 380 نشريه علمي- پژوهشي يا علمي- ترويجي است و از اين ميان 270 نشريه تحت نظر وزارت علوم و 108 نشريه تحت نظر وزارت بهداشت است.»
-«طبق تحقيقي كه در دانشكده فني دانشگاه تهران شده است، تا 2 سال پيش كمتر از 20 درصد دانشجويان ISI را مي شناختند، هم اكنون اين رقم به 50 درصد رسيده است ولي باز هم فقط 10 درصد از آن ها روش استفاده از ابزار ISI را بلدند».
- «ISIابزاري است براي اين كه نسبت به تحقيقات ديگران اطلاع پيدا كنيم و چرخ چاه را دوباره اختراع نكنيم»
-«وزارت علوم هر ساله مبلغ سنگيني بابت عضويت در سيستم استفاده از ابزار ISI پرداخت مي كند، ولي استفاده مناسب از اين ابزار در دانشگاه ها نمي شود.»
-« بايد ديد آيا مقاله هاي علمي ما، در ساختار مشكلات كشور هم حل مشكل مي كند. برخي استادان رشته هاي برق و شيمي مي گويند فقط 2 درصد اين مقاله ها در ايران قابل استفاده است، يعني ما با توليد مقاله هاي شيمي و انتشار در ISI به رشد علمي غرب كمك مي كنيم».
- «ايجاد يك سيستم نمايه سازي مقاله هاي علمي ايران و انتشار عمومي و رايگان اطلاعات در سطح ملي ضروري است».



منبع خبرگزاری فارس 03/12/1387: آشنايي با ISI

raha_hakhamanesh

گذاشتن مطلب از سایر سایت ها بدون منبع کار درستی نیست!

.

__________________
.
.
.
برای تشکر دکمه مخصوص وجود دارد لطفا پست هرز ایجاد نکنید
.
.
اینقدر از دسترسی نداشتن به مقاله شیون نکنید

مقالات انگلیسی: ایران سای (ISI, IEEE, ACM)
مقالات فارسی: سیویلیکا (کنفرانس داخلی)
مقالات فارسی: مگ ایران (ژورنالهای داخلی)