راهنمای انتخاب موضوع پایان نامه
مقدمه:
از قدیم گفته اند، سخت ترین گام در هر کار، برداشتن اولین گام است. این موضوع، در بحث پایان نامه هم به خوبی قابل مشاهده است. خیلی از دانشجویان، به خوبی از جریان نگارش تحقیق و پایان نامه اطلاع دارند و در واحدهای روش تحقیق یا سمینار، بدون مشکل خاصی از عهده کارهای کلاسی شان برآمده اند، اما زمانی که صحبت از پایان نامه و رساله پایان دوره می شود، حسابی درمی مانند که چطور باید شروع کنند.
در این یادداشت می خواهیم مختصر و مفید، مهم ترین کار برای شروع یک پروسه پایان نامه نویسی را مطرح کنیم؛ یعنی بحث انتخاب موضوع پایان نامه.
انتخاب موضوع برای انجام تحقیق و طرح آن در قالب یک کار پژوهشی در دو بخش قابل بررسی است:
1- مسائل مربوط به خود محقق
منظور از مسائل مربوط به محقق آن دسته مسائلی است که به نحوی با علائق، نوع تفکر، توانمندی ها، امکانات و شخصیت دانشجو مربوط است و برای انتخاب موضوع تحقیق لازم است مورد توجه قرار گیرد. مثلا دانشجو باید حتما به این نکته توجه داشته باشد که موضوعی را انتخاب کند که شخصا علاقه مند به تحقیق درباره آن باشد، یا موضوعی باشد که دانشجو امکانات و شرایط و لوازم مناسب برای تحقیق در آن زمینه را در اختیار داشته باشد. با اعتقادات و دیدگاه ها و سلائق فردی او در تضاد و تناقض نباشد، و غیره. موضوع پایان نامه، حداقل به مدت شش ماه فکر و ذهن و وقت یک دانشجو را به خود مشغول می کند، پس حتما باید موضوعی باشد که صرف چنین زمانی برای آن ممکن باشد و دانشجو از سروکار داشتن با آن احساس سرخوردگی و کسالت و حتی گاهی انزجار نکند.
2- مسائل مربوط به خود موضوع تحقیق
نکته بعدی اما به خود موضوع تحقیق ارتباط پیدا می کند. در این باره پرسش اصلی این است که انتخاب یک موضوع برای تحقیق باید چه مشخصات و ویژگی هایی داشته باشد؟ مثلا جدید بدون موضوع تحقیق و تکراری نبودن آن، وجود امکانات لازم برای تحقیق در آن زمینه، وجود منابع و پیشینه تحقیق کافی و قابل استفاده، قابلیت مساله سازی از موضوع، قابلیت طرح پرسش و فرضیه درباره موضوع، امکان پیدا کردن استاد راهنما که در آن حوزه تخصص داشته باشد، امکانات عملی برای اجرای تحقیق و غیره، از جمله مسائلی است که در این زمینه قابل طرح است.
اما اگر بخواهیم مسائل مربوط به انتخاب موضوع پایان نامه را در چند بند بیان کنیم، موارد زیر در اولویت خواهد بود:
گام اول: انجام اقدامات اولیه برای آغاز کار تحقیق
1- مطالعه اجمالي در برخي زمينه هاي مورد علاقه و مهم
2- جستجو در برخي پايگاه ها و نيز سایت های اينترنتی تحت عبارت "research topics" و يا "research priorities" و يا " issues for research" در حوزه هاي دلخواه براي آگاهي از موضوع هاي بالقوه مناسب
3- مطالعه و وارسي «پيشنهادهايي براي پژوهش هاي بيشتر» در فصل آخر پايان نامه ها براي آگاهي از موضوع هاي بالقوه مناسب
4- صرف وقت بيشتر و مطالعه عميق تر و تحليلي تر درباره موضوع هاي مطرح
5- مشورت با استادان و ساير دانشجويان آگاه و منتقد در مورد موضوع هاي قابل قبول و مطرح
گام دوم: بررسی جوانب و مسائل مرتبط با موضوع تحقیق
1- در نظر گرفتن توانايي ها و امکانات فردي مثلاً قدرت تجزيه و تحليل، توانايي تحليل آماري، توانايي برقراري ارتباط با جامعه مورد تحقيق، و...
2- توجه به جدبد بودن موضوع (تكراري و يا تقليدي صرف نباشد)
3- ظرفیت های بالقوه موضوع برای انجام تحقیق
4- منطقی و کاربردی بودن موضوع برای جامعه علمی
5- قابلیت تبدیل موضوع به یک مسئله (امكان تعريف يك مسئله جديد مبتني بر پيشينه پژوهش يا تجربيات حرفه اي و شخصي)
6- امكان تعريف سؤال يا فرضيه بر اساس مسائل عملي يا نظري
گام سوم: بررسی امكانات عملي پروژه و قابلیت کسب نتایج کاربردی از اجراي پژوهش
1- انجام مراحل تحقيق با دشواري غيرعادي همراه نباشد
2- مراحل كار به لحاظ طول زمان مورد نظر (حداكثر يك سال) قابل انجام باشد
3- مطالعات نظري و دستيابي به منابع امكان پذير باشد
4- نمونه معرف (نماينده) جامعه پژوهش قابل دسترس بوده و افراد مايل به همكاري باشد
5- شيوه گردآوري اطلاعات (توزيع پرسشنامه و يا مصاحبه و يا راه هاي ديگر) در مدت زمان مشخص قابل انجام باشد
6- اطلاعات مورد نياز قابل دسترس و گردآوري باشد
7- امكان انجام پژوهش، به لحاظ روش تحقيق (وجود يك يا چند روش براي آزمون كردن) وجود داشته باشد
8- امكان ادامه پژوهش هاي بيشتر در همان زمينه
9- پيشنهادهاي جديدي را بتوان از دل پژوهش براي پژوهش هاي آتي مطرح كرد
10- امكان استخراج و چاپ چند مقاله در آن زمينه (توليد دانش جديد)
--------------------------
سپاس یادتون نره
|