آشنايي با وب معنايي(SEMANTIC WEB)
تیم برنرز ، مخترع وب جهان شمول و تیم توسعه دهندگان نرم افزارى اش ، در صدد برآمده اند که تا سالهایی اخیر وب با قابلیت تشخیص معنا را ارایه دهند. این پدیده، قدرت درک واقعى زبان انسان ها را خواهد داشت
در سال ۱۹۹۰ “تیم برنرز – لى” ( TIM BERNERS – LEE ) که در لندن متولد شده بود، رقیب خود “ویلیام گیتز” ( WILLIAM GATES )را در ثروت اندوزى تنها گذاشت و خودش عمدا از گردآورى ثروت چشم پوشید. وى احساس مى کردکه در این دهه از سده بیستم، بهتر است اوقات خود را صرف اختراع تکنولوژى نرم افزارى کند که براى بشر پر اهمیت است.به این ترتیب، با تلاشى پیگیر، توانست شبکه جهانشمول “وب” موسوم به: WORLD WIDE WEB ، یعنى WWW را به جهانیان عرضه کند. بدین سان، وى حاصل خلاقیت بى نظیرش – و نه انباشت مالى شخصى خود – را به جهان بشریت ارزانى داشت. از این رو، اکنون ما مردم جهان هرگونه تعالى علمى خود را مدیون وى مى دانیم.
اکنون این پدر راستین شبکه اطلاع رسانى جهانى، در این اندیشه است که هدیه بزرگترى را به جهانیان ارایه دهد، یعنى شبکه اى مربوط به نسل آینده، که بى تردید، مهمترین نرم افزار آخرین دهه سده گذشته خواهد بود. آقاى BERNERS – LEE بر این باور است که نرم افزار کنونى، به نوجوانى سرکش مى ماند که نمى تواند وظایف اصلى خود را انجام دهد. وى اما امیدواراست که آنرا جایگزین شبکه اى کند که «شبکه بازى با کلمات» ( SEMANTIC WEB ) نامیده مى شود. در واقع، شبکه اى که هوشمند است و مى تواند در نهایت، زبان انسان ها را درک کند و کامپیوتر را توانا سازد تا بادیگران کار کنند، بسان انسان با کامپیوتر.
این پروژه جدید با تلاش مشترک صدها نفر در همکارى با آقای LEE به عنوان استاد، به مرحله اجرا درآمد و هدف نهایى آن، تبدیل شبکه به یک جایگاه فکرى بزرگ مى باشد. بدین سان، با هر کامپیوترى که به اینترنت دسترسى داشته باشد، مى توان به تمامى دانستنى هاى بشریت که تاکنون در زمینه علوم بدست آمده یا در امور بازرگانىو هنرهاى مربوط به حدود سى هزار سال پیش – دورانى که بشر نقاشى ها را بر روى دیواره غارها ترسیم مى کرده است – دست یافت. واین منبعى است از الهام رویاها، که سبب فعال شدن خلاقیت انسان ها مى شود و مى تواند مشکلات پیچیده را براى انسان حل کند.
انواع ریزه کارى هاى بازرگانى، و خدمات شبکه اى آماده ( ONLINE ) و روى شبکه ( WEB ) با نرم افزارى تنظیم شده ( SOFTWARE MODULES ) است که مانند قطعات اسباب بازى موسوم به LEGO BLOCKS به یکدیگر متصل اند.”ریچارد هیث روت” ( RICHARD HAYES – ROTH ) کارمند ارشد تکنولوژى نرم افزار شرکت هیولت پاکارد اظهار مى کند: که ما انتظار داریم SEMANTIC WEB انقلابى عظیم به عنوان انقلاب اصلى شبکه اطلاع رسانى کامپیوترى، یعنى “وب اصلى” را به جهانیان ارایه دهد.
بنابراین، براى دستیابى به هدف پرعظمتى که سخن از آن رفت، آقاى LEE ، باید در آب هاى بى اندازه گل آلود شنا کند.این برنامه که “سمانتیک وب” نامیده مى شود، از پیش توسط کنسرسیوم شبکه جهانى کامپیوتر W3C که آقاى LEE در راس آن قرار دارد، سرمایه گذارى شده است. مسلما این SEMANTIC WEB که از قابلیت تشخیص معنابرخوردار است، از جذابیت بسیار هم برخوردار خواهد بود.
SEMANTIC WEB (شبکه هوشیار) به عقیده BERNERS – LEE ، نه تنها معنى کلمات و تصورات، بلکه ارتباطهاى منطقى بین کلمات را درک مى کند. به همین خاطر، این SEMANTIC WEB نیرویى بالقوه ترسناک را در خود ذخیره دارد.لازم به تذکر است که بیشترین دانش و معلومات این شبکه هوشیار، براساس دو اصل ساخته شده است: یکى، شناخت مفاهیم و دیگر، ریاضیات. لذا در زمینه شکستن اعداد و ارقام هم اکنون کامپیوتر جاى انسان را گرفته و در این کار از انسان برتر است. و استدلال آن در زمینه کمک به انسان این است که مهارت هایش مانند مهارت هاى انسان است و در این نکته نه تنها اسرار درونى را کشف مى کند، بلکه مى تواند خودبخود مسیرهاى جدید را هم کشف کند. حتى با یک دستگاه کامپیوترنسبتا ابتدایى از نوع همین شبکه هوشمند، در آینده پیدا کردن گنجینه هاى اطلاعاتى و دانستنى ها، انسان را مجبور نمى کندکه در جستجوى برگ برگ اطلاعات مورد نظر وقت صرف کند، بلکه کامپیوترها در عوض مى توانند عوامل یا نرم افزارهاى هوشمند را براى کشف هزاران هزار وب سایت بکار بگیرند و به طور منطقى آنچه را که مورد نظر است، از یکدیگر تسویه نمایند. و این خود به تنهایى – چه در محیط مسکونى و یا در محیط کار – مى تواند سبب پیشبرد امور باشد.
اما فواید بسیار دیگرى نیز در این زمینه وجود دارد و آن این است که تولیدکنندگان نرم افزارها مى توانند از بسیارى ازموضوعات مفید روزمره اجتماعى یا علمى، بهره بردارى کنند مانند کمک رسانى به تولیدکنندگان صنعتى در زمینه پیداکردن مشترى و انواع مذاکرات مربوط به سازندگان قطعات یدکى و قیمت هاى نازل موردنظر و کمک رسانى به یافتن پاسخ انواع سوالات دیگر. این شبکه هوشمند گنجینه ایست لایتناهى از شوق اکتشاف هاى بزرگ.
بیشترین اختراعات و اکتشاف هاى علمى، از جمله شبکه کامپیوترى کنونى از ترکیب هاى نوین دانستنى هاى موجودسرچشمه مى گیرند. این شبکه هوشمند، یعنى SEMANTIC WEB آنچه را که بشر مى تواند در تمام طول حیاتش با تردستى فراهم آورد، مى تواند در فاصله یک شب تا صبح از طریق ترکیب هایى که انجام مى دهد، ارایه نماید. به قول یکى از خبره گان اطلاعاتى در کالیفرنیا موسوم به CHAITANYA BARU : “اینک دانشمندان براى انجام بسیارى از تحقیقات علمى مجبورنیستند که مطالب مربوط را مورد مذاکره قرار دهند، چون اینگونه مطالب خودبخود بر روى وضعیتی منظم قرار گرفته اند، مانندتغییرات جوى و مطالب علمى دیگر، ولى در حال حاضر، از نوشتارهاى درهم و بر هم خاصىاستفاىه می شود”.
البته دانشمندان – یا هر کس – مى توانند نظریات خود را به وسیله این شبکه ها براى بررسى و مطالعه در اختیار دیگران قرار دهند. جالب این که به وسیله ماشین هایى که توانایى خواندن و ترجمه اصطلاحات زبان هاى فنى را دارند، نیز مى توان نظریات مندرج در میلیون ها صفحه شبکه را به صورت خلاصه درآورد. همین خواص باعث شده است که فرایند ارزیابى وتکامل اطلاعات افزایش یابد.
بر اثر نتایج حاصل، آقاى BERNERS – LEE آینده بشریت را “عصر راستینه هاى شفاف” ارزیابى مى کند و بر این باوراست که این شبکه هوشمند SEMANTIC WEB کمک مى کند که مردمان بیشترى آگاهی یابند و بهتر مسایل و امور را تحلیل و تفسیر کنند. وى اضافه مى کند که قدرت این شبکه هوشمند، به قدرى است که مى تواند همکارى هاى میان ملت هاو مردمان را در زمینه ابعاد تصورات فرهنگى تربیت و تقویت کند، و ثمرات آن سبب خواهد شد که ملت ها در زمینه مسایل مهم به راه حل هاى لازم دسترسى پیدا کنند، مانند علت گرم شدن آب و هواى کره زمین، و… حتى زیر و رو کردن کاینات.
اما سوال اصلى این است که آیا BERNERS – LEE مى تواند در انجام این کار دشوار موفق شود یا نه؟
تعداد کسانى که دراین باره تردید دارند، کم نیستند. هنوز بیشتر افرادى که BERNERS – LEE گوشه گیر را مى شناسند، خوشبین مى باشند. JOHN R. PATRICK که یک مدیر اجرایى ارشد شرکت IBM است و در حال حاضر، بازنشسته شده، شخصى است که به تاسیس کنسرسیوم W3C کمک کرد. وى اظهار مى کند که ” TIM براى دیدن آینده و تبدیل آن به واقعیت، داراى استعدادى خداداد است.”
اریک اشمیت هم که قبلا رییس شرکت SUN بود و اینک یکى از نوپردازان شرکت GOOGLE INC است، اظهارمى کند:” اگر قرار شود که در زمینه کامپیوتر جایزه نوبل اعطا شود، آقاى BERNERS – LEE کسى خواهد بود که لیاقت دریافت جایزه نوبل را دارا است”. و از طرفى دیگر، آقاى LARRY L. SMARR ، مدیر انستیتوى مخابرات و اطلاعات دانشگاه کالیفرنیا،معتقد است که BERNERS – LEE شخصیتى است که در تاریخ آینده انسان نامش به ثبت خواهد رسید.
آنچه بر دانشمند کامپیوتر تاثیر اخلاقى گذاشته است، شخصیت BERNERS – LEE مى باشد. وى داراى شخصیتى است آرام و محبوب و در عین حال، با خصوصیاتى پیگیر و پرکوش.
SEMANTIC WEB چیست؟
BERNERS – LEE اولین شخصى است که اعتراف مى کند که شبکه جهانى کامپیوتر WWW مکانى است که به سختى مى توان در آنجا کارهایى را انجام داد، زیرا موتور پژوهشى شما – حتى با دشوارى بسیار – مى تواند بین یک شماره تلفن یایک کدپستى تفاوتى را قایل شود. مثلا در یک کامپیوتر که یک سایت مسافرتى را بررسى مى کند، زمان حرکت “۰۹:۰۵ AM “صبح به سادگى مى تواند ۵۰:۹۰ دلار استرالیایى معنى شود. ولى در شبکه هوشمند ( SEMANTIC WEB ( به لغات با استفاده از یک زبان که XML نامیده مى شود، بر چسب زده شده، از اینرو، کامپیوترها مى توانند تشخیص دهند که معناى لغت هاچیست. نرم افزارهاى هوشمند که واسطه یا عامل ( AGENTS ) نامیده مى شوند، مى توانند معناى لغت و عقب و جلو بودن لغات را تشخیص دهند.
دو سال قبل، BERNERS – LEE ، شخصیت هاى سختکوش صنعت کامپیوتر در کنسرسیوم W3C را متقاعد کرد که بایدبه گسترش SEMANTIC WEB اقدام کنند و به این ترتیب، قبل از سال ۱۹۹۸ آنان را متقاعد ساخت که زبان ویژه اى موسوم به زبان علامت گذارنده توسعه پذیر XML ( EXTENSIBLE MARKUP LANGUAGE ) ،را تصویب کنند. این زبان،زبانى است مرکب از کاراکترها یا سمبول هاى قابل تغییر براى استفاده متن مورد نظر، و در عین حال، زبانى خواهد بودمخصوص شبکه. SMARR در این زمینه توضیح مى دهد: ” TIM در حفظ و هدایت XML در میان شخصیت هاى W3C کاربسیار بزرگى را انجام داده است.”
درحال حاضر،حدود۳۰۰شرکت از نرم افزار XML شرکت” OPEN APPLICATIONS GROUP “OAGI INC ” استفاده مى کنند و OAGI پیش بینى مى کند که تعداد استفاده کنندگان از این نرم افزار به دو برابر برسد.
مثالی عینی از کاربرد SEMANTIC WEB :
1 – خانم JANE از عامل یا واسطه خود کمک مى طلبد: خانم JANE یک مسافرت به فیجى را طرح ریزى مى کند. شبکه هوشمند ( SEMANTIC WEB ) کامپیوتر مى تواند برنامه هاى لازم را در این زمینه تنظیم کند. عامل یا واسطه مسافرت که تماما از کد نرم افزارى ساخته شده، جستجو در وب را آغاز مى کند و تمام اطلاعات مربوط در رابطه با جداول زمانى خطوط هوایى، قیمت آپارتمان هاى شخصى، و کیفیت هاى خوب سواحل قابل استفاده براى شنا را جمع آورى مى کند و JANE هم بابلیطهاى دیجیتالى در دست خود بر مى گردد.
۲ – عامل وب با قابلیت تشخیص معنا : ( SEMANTIC WEB ) اولین توقفگاه این عامل هوشمند، جایى است موسوم به یک مخزن مجازى. عامل یا واسطه JANE ، یک کتابخانه مجازى است که اصطلاحات و تعاریفى که توسط خطوط هوایى،شرکت هاى حمل و نقل دریایى، آژانس هاى مسکن، و خدمات اجاره اتومبیل به کار مى رود، به آن داده مى شود. این عامل هم بلافاصله اصطلاحات را تشخیص مى دهد و در خود ذخیره مى کند و از هرگونه توضیحى که به این شبکه داده مى شود، اززبانى استفاده مى کند که آنرا اصطلاحا XML مى گویند و با این زبان هرگونه شرحى را دقیقا شناسایى مى کند و تشخیص مى دهد. هنگامى که این عامل، علایمى مانند “زمان ورود” را شناسایى مى کند، مى تواند نیازهاى اطلاعاتى لازم را فراهم آورد.
۳ – رفتن عامل به دیدار نماینده خط هوایى: زمانى که این عامل هوشمند اطلاعات لازم را دریافت کرد و به اصطلاح مسلح شد، با عوامل نرم افزارى شبکه هاى کامپیوترى خطوط هوایى مختلف تماس مى گیرد و وارد مذاکره مى شود و بدین ترتیب،علاوه بر یادگیرى اطلاعاتى در مورد قیمت بلیطها و جداول زمانى پروازها، اطلاعات جزیى در رابطه با طرق دیگر مسافرت مانند سفر با کشتى هاى گردشى و دریایى را نیز اخذ مى نماید.
۴ – مکان مناسب براى اقامت: بعد از ساختن اسکلت بندى ها در مورد طرق مختلف مسافرت، عامل یا واسطه، مجددا به ذخایر داده هاى دریافتى خود مراجعه مى کند و معانى مربوط به اجاره آپارتمان هاى شخصى را مورد مطالعه قرار مى دهد.سپس با سرعت به شبکه هاى کامپیوترى آژانس هاى مسکن در کشور فیجى رفته و به استراحتگاه هایى که مربوط به مسکن و امور مربوط به املاک در فیجى هستند و یا به استراحتگاه هاى به اصطلاح “زنجیره اى” و براساس اشتراک زمانى اجاره داده مى شوند، مراجعه مى کند.
از آنجایى که درخواست خانم JANE حاوى لغات “خانه ( HOUSE ) “و “آپارتمان هاى شخصى ( CONDO ) “مى باشد، این عامل یا واسطه مى داند که باید هر نوع پیشنهاد مربوط به هتل ها را که شامل آشپزخانه نمى شود، نادیده بگیرد.
۵ – زمان کاهش گزینش ها: نکته هایى که اینک گزینش مى شود، انتخاب چند خانه مسکونى اجارى است، و کامپیوتر بامهارت قابل توجهى، چندین هزار از این داده ها را با یکدیگر ترکیب مى کند، ولى خانم JANE زمان کافى براى مطالعه همه این اطلاعات پیشنهادى را ندارد. اما جاى نگرانى نیست، چون عامل یا واسطه این کار را هم انجام مى دهد و در یک زمان بسیار کوتاه، تمامى امکانات پیشنهادى را براساس اولویت ها تعیین و طبقه بندى مى کند و از میان آنها پنج انتخاب را گزینش کرده و به خانم JANE ارایه مى دهد.
۶ – خانم JANE تصمیم مى گیرد: خانم JANE سفر هوایى را به سفر دریایى ترجیح مى دهد. بنابراین، عامل یا واسطه،براى تمام کردن معامله به درون وب غوطه ور مى شود. این عامل یا واسطه برخى از رزرواسیون ها را حذف مى کند و بقیه راپس از تایید – براى مثال، به عامل یا واسطه نرم افزارهاى خط هوایى UNITED AIRLINES – تحویل مى دهد. عامل یاواسطه نرم افزارى مربوط، معامله را براى اجاره یک آپارتمان شخصى به پایان مى برد و بدون معطلى، از آنجا که نوع اتومبیل مورد علاقه خانم JANE را مى داند، یک اتومبیل هم براى او رزرو مى کند.
لازم به یادآوریست که بدون کوشش هاى عمیق آقاى BERNERS – LEE ، شبکه اى که امروزه در محل CERN مستقرمى باشد، غیرممکن بود که وجود داشته باشد. او این موفقیت را دقیقا و علنا با مخالفت هاى خود در رویارویى با مدیران ارشدحاکم به دست آورد. سرانجام، وى با پشتکار خستگى ناپذیر خود و با استفاده از زبان معنایى موسوم به XML توانست یک موفقیت جهانى را براى خود کسب کند. این زبان ( HTML ) HYPER TEXT MARKFUL LANGUAGE صرفا ، ظاهر یک صفحه وب رامشخص مى کند: چه رنگ هایى در کجا استفاده شوند؟سایز اطلاعات تایپ شده چقدر باشد؟و اجزا و عناصرگرافیکى در کجا گذاشته شوند؟براى یک پژوهشگر شبکه ، ( WEB BROWSER ) یا بیشتر برنامه هاى کامپیوترى دیگر، این لغات و اعداد فقط “خطوط کوتاه وموج دار بى معنایى” مى باشند. کامپیوترهایى که یک صفحه شبکه را تشریح و تجزیه و ترکیب مى کنند، نمى توانند بدون هیچ نوع نشانه اى معین کنند که لغت “خرید” ( BUY ) یک اسم است یا یک فعل؟یا عدد “۲۰۰۳۱″ یک کدپستى است، یا یک قیمت؟در مقابل آن، برچسب هاى XML وب را با معنا اشباع مى کنند. مثال هایى از این قبیل مى تواند برچسب هایى مانندشماره شناسایى بیمار ، ( PATIENT ID ) نام دارو ( DRUG NAME ) و تاثیرات متقابل شناخته شده KNOWN) INTERACTION) براى استفاده در یادداشت هاى پزشکى باشند. برچسب “نام” ( NAME ) با قسمت هاى مرتبط با یادداشت هابه صورت ارتباط مستقیم ( ONLINE ) که خود نیز با XML کد شده، پیوندهایى خواهد داشت، و “تاثیرات متقابل” به داروهاى دیگرى که با معالجه و مداوا، تداخل پیدا مى کند، اشاره خواهند داشت. سپس، زمانى که یک دکتر یک نسخه را نسنجیده برروى یک کامپیوتر قرار دهد، یک عامل یا واسطه نرم افزارى مى تواند تشخیص دهد که دارو براى بیمارى تشخیص داده شده مناسب است یا نه. هم چنین، سابقه بیمار را چک کرده، ملاحظه کند که آیا بیمار در حال استفاده از چه داروهاى دیگرى مى باشد، و تعیین مى کند که آیا امکان دارد که هر کدام از آن داروها با نسخه جدید تداخل پیدا کنند یا خیر؟
در حال حاضر، یک گروه از محققان در صنایع و دانشگاه ها، با اداره افراد کار آزموده VETERANS ) ADMINISTRATION )وکتابخانه عمومى پزشکى در حال پژوهش بر روى چنین طرح هایى مى باشند.
نتیجه گیری
در پایان باید گفت این موضوع یک سیر تکاملی پایدار است که در حال حاضر یک حالت هنری است.
من فکر میکنم که SEMANTIC WEB نوید دهنده یک آینده زیبا است که ما شکوه و افتخار آن را در آینده خواهیم دانست. اما در حال حاضر آنچه لازم است توسعه پایدار آن است که ما را در غلبه بر Web موفق گرداند.
بنابراینSEMATIC WEB فازسومی است که آنچه در آن مهم است داده های هستند چه ساخت یافته چه ساخت نایافته و چگونگی به کارگیری وب برای دسترسی به آنها نه فقط برخی از داده های بلکه تمام آنها .
اگر وب اولیه یک ابراز ارتباطی برای توده ها بودSEMANTIC WEB چیری است که هرگز توده ها نخواهند دانست که در واقع در حال استفاده از آن هستند.از نقطه نظر تاثیر وب معنایی هر آنچه که داریم را مفیدتر خواهد کرد.
ودر کل تعبیر آقای LEE از کاربرد SEMANTIC WEB در سالگرد W3C این بود که : آنچه اهمیت دارد مردم اند نه فن آوری!
ماخذ MAR 2002 / BUSINESS WEEK